De Bijbel, zomaar een boek of meer?

De bekende schrijfster Anne Lamott heeft ooit eens gezegd: “Je kunt er gerust van uitgaan dat je God naar je eigen beeld hebt geschapen als blijkt dat God dezelfde mensen haat als jij”. Zoiets zou je ook kunnen zeggen over de Bijbel. Bijvoorbeeld: dat je er gerust van kunt uitgaan dat je de Bijbel naar je eigen beeld geschapen hebt, als blijkt dat de Bijbel heel toevallig precies overeenkomt met wat jij al gelooft.

Wat voor boek?

Op die manier kun je van alles beweren en goedpraten met de Bijbel in de hand, zoals slavernij of het voorspellen van het einde der tijden. Alles lijkt mogelijk met een boek waaruit je kan kiezen wat bij je past. Maar is de Bijbel wel zo’n boek?

Beeld: WonderCafe

Geen gelijkvormig verhaal

Voor een deel misschien wel. Want er staat ontzettend veel in de Bijbel. En het is geen gelijkvormig verhaal, door één auteur geschreven in één periode. De Bijbel bestaat bovendien uit meer vertelstijlen dan je denkt: van historische verhalen, lezingen van de wet, wijsheidsliteratuur, psalmen en voorspellingen tot eindtijd literatuur, evangeliën, vele beschrijvingen en brieven. Ook zijn er gelijkenissen, raadsels, spreuken, monologen, dialogen en zelfs fabels. Er wordt gezegd dat er gedurende een slordige 1500 jaar door meer dan veertig auteurs en een leger redacteurs aan de Bijbel is gewerkt. Hoe kan zo’n veelzijdig, misschien wel versnipperd boek dan voor zoveel mensen van waarde voor hun leven zijn? Want tot op de dag van vandaag is de Bijbel een wereldwijde bestseller met naar schatting meer dan 5.000.000.000 verkochte exemplaren, meer dan 250.000.000 downloads én een vermelding in het Guiness Book of World Records.

Opschudden?

Hoe komt de Bijbel aan die status? Hoe komt het dat miljoenen christenen over de hele wereld beweren dat dit boek ons iets vertelt over een almachtig opperwezen? Die zich niet alleen laat kennen en aanbidden als God de Vader, maar die ook mens werd in de persoon van Jezus Christus? En die vandaag de dag in ons aanwezig is in de persoon van de Heilige Geest? Kan de Bijbel ons denken opschudden en verrassen, in plaats van onze eigen ideeën te bevestigen? Christenen denken van wel.

Gezaghebbend?

De Bijbel is niet van kaft tot kaft uit de hemel komen vallen. Gewone mensen zoals jij en ik hebben de Bijbel geschreven. Gewone mensen die ook fouten maken. Toch geloven christenen dat de Bijbel niet zomaar een boek is. Sterker nog, ze geloven dat het een boek is waarin God ons iets vertelt over Zijn plannen met de wereld – en met ons. Christenen geloven dan ook dat de Bijbel door God zelf is ‘ingeademd’ en dat dit boek daarom iets mag zeggen over ons leven. In de Bijbel schrijft Paulus aan zijn vriend Timoteüs dit:

“Alles in de Boeken is door God geïnspireerd en is nuttig om ons de waarheid te leren en ons te wijzen op wat er aan ons leven en geloof nog mankeert, het zet ons leven op orde en helpt ons in te zien wat juist en goed is. Zo maakt God ons klaar, opdat Hij ons voor elk goed werk kan gebruiken.”

Een boek om in te geloven

Christenen geloven dus dat de Bijbel niet alleen een boek is dat je kunt lezen, maar dat het ook een boek is waar je van mag leren en naar mag leven. Een boek om in te geloven! Voor veel mensen is dat een struikelblok. Ze komen niet verder dan de gedachte dat de Bijbel vol mooie verhalen en uitspraken staat, maar dat we die vandaag de dag toch echt niet al te letterlijk moeten nemen. En: dat de Bijbel weliswaar een interessante, maar historisch onbetrouwbare bron van oude legendes is. Veel mensen nemen aan dat de evangeliën* zo lang na gebeurtenissen zelf zijn opgeschreven, dat ze elkaar tegenspreken, flink verfraaid zijn of zelfs helemaal zijn verzonnen. Toch zijn er verschillende redenen om de verhalen over Jezus in de Bijbel als historisch betrouwbaar te zien.

*In de Bijbel zijn de evangeliën de eerste vier hoofdstukken van het Nieuwe Testament. De Bijbel is verdeeld in twee delen. Het Oude Testament bevat geschriften die vóór de geboorte van Jezus Christus plaatsvinden en die de richtlijnen voor het joodse geloof bevatten. Het Nieuwe Testament beschrijft de leer en het leven van Jezus Christus en zijn leerlingen. De evangeliën verhalen uit vier verschillende invalshoeken over het leven van Christus zelf.

Legende of echt gebeurd?

Eén van die redenen is dat de schrijvers van de evangeliën heel precies zijn in hun omschrijvingen. Zo precies dat je erbij had moeten zijn, of de gebeurtenissen uit eerste hand moet hebben vernomen, om deze details te kennen. Marcus noemt bijvoorbeeld dat Simon, de man die Jezus’ kruis moest dragen, de vader van ene Alexander en Rufus was. Hij zal ze vast hebben gekend. En Paulus heeft het over een groep van vijfhonderd ooggetuigen die allemaal Jezus na zijn opstanding zouden hebben gezien. ‘De meeste van hen leven nog’, zegt hij. Dit soort opmerkingen maken dat het lastig is om vol te houden dat de evangeliën legendes zijn. Sterker nog, ze dragen bij aan dat we, ook zonder geloof, de evangeliën als betrouwbare ooggetuigen mogen zien.

Tegenstrijdigheden?

Maar in de Bijbel kom je dus ook tegenstrijdigheden tegen. Een bekend voorbeeld is de dood van Judas (de leerling die Jezus bij de leiders van het volk verraadde). Schrijver Matteüs zegt dat hij zich heeft opgehangen, terwijl Lucas vertelt dat Judas viel en overleed aan zijn wonden. Is het belangrijk dat beide schrijvers precies hetzelfde vertellen? Of is het juist oké dat ze hun eigen verslag doen? Beide schrijvers kunnen gelijk hebben en beide versies kunnen achter en door elkaar zijn gebeurd. Het punt is dat juist dit soort tegenstrijdigheden in de Bijbel het meer aannemelijk maken dat de Bijbelverhalen echt zijn opgeschreven zoals mensen ze hebben beleefd. Er is geen poging gedaan om het weg te poetsen of om de verhalen op één lijn te krijgen.

Maar wat dan? Moeten we dan ook alles geloven van wat die mensen beschrijven? En moeten we dan zomaar voorbij gaan aan wat ons tegenstaat, wat niet bij onze tijd en onze cultuur past en wat elkaar tegenspreekt in de Bijbel? De keuze is aan jou.

Geen absoluten

Het belangrijkste is alleen dat je geen keuze hoeft te maken tussen een Bijbel die tot op de laatste komma helemaal waar is of een Bijbel die van begin tot eind verzonnen is. De Amerikaanse predikant Greg Boyd noemt de Bijbel simpelweg ‘geïnspireerde onvolmaaktheid’. Daarmee zegt hij dat de Bijbel een goddelijke én een menselijke kant heeft. Jarenlang hebben geleerden geworsteld om aan te tonen dat de Bijbel foutloos is, maar in plaats daarvan zouden we de fouten en tegenstrijdigheden in de Bijbel moeten omarmen. Want ze laten simpelweg zien dat God ervoor koos onvolmaakte mensen te gebruiken om tijdloze waarheden over te brengen.

Durf je het aan?

De Bijbel als boek van onvolmaakte mensen die tijdloze waarheden overbrengen. Waarheden over God. Waarheden ván God. Waarheden over Gods doel met de wereld, met jou en mij. God die Zijn waarheid brengt door onvolmaakte schrijvers – net zoals Hij zelf ons kwam redden in menselijke gedaante. Dit is hoe God altijd doet en is: God mét ons. Samen met ons. Dat maakt de Bijbel onvolmaakt, omdat wij mensen eraan werkten. En tegelijk misschien wel meer volmaakt dan wij denken. Goddelijk! Een boek, een verhaal, een woord, een liefdesbrief die God ons gegeven heeft. Durf je het aan om de Bijbel zo te bekijken?

Verder lezen:

WEB | Beginnen met Bijbellezen? Download gratis de Bijbel of start een leesplan.
BOEK | Tim Keller: In alle redelijkheid – Christelijk geloof voor welwillende sceptici. (Hoofdstuk 7: ‘Je kunt de Bijbel niet letterlijk nemen’).
BOEK | Nicky Gumbel: Een Kwestie van leven – Kennismaken met het christelijk geloof (Hoofdstuk 6: ‘De Bijbel lezen: waarom en hoe?’).
WEB | Jan Krans – De Bijbel echt gebeurd? Pinksteren als voorbeeld